Knowledge Sharing ชุมชนแห่งการเรียนรู้...

คำสำคัญ : se  social  canvas  

---

ผมได้ออกแบบ Social Enterprise Business Model Canvas

เพื่อให้กับธุรกิจในทุกระดับที่สนใจอยากจะเป็น SE (วิสาหกิจเพื่อสังคม) 

วันนี้ผมเอาเครื่องมือตัวนี้มาแบ่งปันครับ 

.

ในยุคที่ธุรกิจไม่ได้มีเพียงเป้าหมายเดียวคือการหากำไร แต่ต้องคำนึงถึงผลกระทบต่อสังคมและสิ่งแวดล้อมด้วย Business Model Canvas (BMC) แบบดั้งเดิมเริ่มไม่เพียงพอสำหรับการออกแบบธุรกิจเพื่อสังคม (Social Enterprise) ที่มีความซับซ้อนและมีจุดประสงค์หลายมิติ

.

Social Enterprise Canvas คืออะไร?

.

Social Enterprise Business Model Canvas (SE Canvas) เป็นการปรับปรุงและพัฒนา Business Model Canvas ดั้งเดิมให้เหมาะสมกับธุรกิจที่มีภารกิจทางสังคมเป็นแกนหลัก โดยเพิ่มองค์ประกอบที่สำคัญที่จำเป็นสำหรับการดำเนินงานเพื่อสังคมและชุมชน

.

แนวคิดนี้เกิดจากการที่ Business Model Canvas ดั้งเดิมซึ่งพัฒนาโดย Alexander Osterwalder และ Yves Pigneur ในปี 2010 เน้นเฉพาะมุมมองทางธุรกิจและการสร้างกำไร โดยไม่ได้คำนึงถึงผลกระทบทางสังคมที่เกิดขึ้นจากการดำเนินงาน

.

ความแตกต่างหลักจาก BMC ปกติ

.

1. การเพิ่มมิติทางสังคม

SE Canvas เพิ่ม "Social Value Propositions" ขึ้นมาคู่กับ Value Propositions ปกติ เพื่อแยกให้เห็นชัดว่าธุรกิจนี้สร้างคุณค่าทางสังคมอะไรบ้าง นอกเหนือจากคุณค่าทางการค้า

.

2. การแยกลูกค้าและผู้รับประโยชน์

BMC ดั้งเดิมมองลูกค้าเป็นผู้จ่ายเงินเพียงกลุ่มเดียว แต่ SE Canvas แยก "Customer Segments" (ผู้ซื้อ) และ "Beneficiaries" (ผู้รับประโยชน์ทางสังคม) ออกจากกัน เพราะในหลายกรณี คนที่จ่ายเงินไม่ใช่คนที่ได้รับประโยชน์โดยตรง

.

3. จุดประสงค์หลักที่ชัดเจน

เพิ่ม "Your True Passion & Purpose" เป็นจุดศูนย์กลางของ Canvas เพื่อเตือนให้นักธุรกิจเพื่อสังคมไม่ลืมพันธกิจหลักท่ามกลางความซับซ้อนของการดำเนินงาน

.

4. การสนับสนุนจากผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย

เพิ่ม "Buy-in Supports" เพื่อระบุกลุ่มคนที่เชื่อมั่นในพันธกิจและพร้อมสนับสนุน ซึ่งมีความสำคัญมากในธุรกิจเพื่อสังคมที่ต้องอาศัยความเชื่อมั่นและการมีส่วนร่วมจากสังคม

.

5. แผนการดำเนินงานที่เป็นรูปธรรม

เพิ่ม "How to Implement" เพื่อบังคับให้คิดถึงขั้นตอนการนำแนวคิดไปปฏิบัติจริง เพราะธุรกิจเพื่อสังคมมักมีความซับซ้อนในการดำเนินงานมากกว่าธุรกิจทั่วไป

.

6. การวัดผลลัพธ์แบบองค์รวม

"Measurable Outcome" ประกอบด้วยสามส่วน: Social Mission (ผลกระทบทางสังคม), Trade Mission (ผลการดำเนินงานทางธุรกิจ), และ Re-investment Ratio (การนำกำไรกลับไปลงทุนเพื่อภารกิจสังคม) เพื่อให้เห็นภาพรวมของความสำเร็จในทุกมิติ

.

ทำไมต้องใช้ SE Canvas?

การใช้ SE Canvas ช่วยให้นักธุรกิจเพื่อสังคมเห็นภาพรวมที่สมบูรณ์ของโมเดลธุรกิจที่ต้องสร้างสมดุลระหว่างกำไรและผลกระทบทางสังคม โดยเฉพาะการระบุความสัมพันธ์ที่ซับซ้อนระหว่างผู้ซื้อ ผู้รับประโยชน์ และผู้สนับสนุน ซึ่งเป็นจุดสำคัญที่ทำให้ธุรกิจเพื่อสังคมประสบความสำเร็จหรือล้มเหลว

.

ในท้ายที่สุด SE Canvas ไม่ได้เป็นเพียงเครื่องมือวางแผน แต่เป็นแนวทางคิดที่ช่วยให้เราออกแบบธุรกิจที่สามารถสร้างผลกระทบเชิงบวกต่อสังคมอย่างยั่งยืน โดยไม่ละเลยความจำเป็นในการมีรายได้เพื่อการดำเนินงานต่อเนื่อง

มาดูคำอธิบายแต่ละส่วนของ Canvas และตัวอย่างธุรกิจ SE ซ TOMS Shoes "One for One" กันครับ 

.

Your True Passion & Purpose

คำอธิบาย: จุดประสงค์หลักที่เป็นแรงขับเคลื่อนองค์กร TOMS: การแก้ปัญหาเด็กไม่มีรองเท้าใส่ด้วยแนวคิด "ช่วยเหลือผ่านการซื้อขาย" สร้างผลกระทบเชิงบวกแบบยั่งยืน

.

Key Partners

คำอธิบาย: พันธมิตรสำคัญที่ช่วยให้ธุรกิจทำงานได้ TOMS: ต้องอาศัย NGO ในการเข้าถึงเด็กยากไร้, โรงงานในการผลิต, ร้านค้าในการขาย - แต่ละฝ่ายมีความเชี่ยวชาญที่ TOMS ไม่มี

.

Key Activities

คำอธิบาย: กิจกรรมหลักที่ต้องทำเพื่อให้บิซเนสโมเดลทำงาน TOMS: ผลิตรองเท้าคุณภาพดี + จัดส่งรองเท้าบริจาค + สร้างแบรนด์ - ขาดอย่างใดอย่างหนึ่งก็ทำให้โมเดล "One for One" ไม่สำเร็จ

.

Key Resources

คำอธิบาย: ทรัพยากรสำคัญที่จำเป็นต่อการดำเนินงาน TOMS: แบรนด์คือสินทรัพย์ที่ใหญ่ที่สุด เพราะทำให้ขายได้ราคาสูงกว่าคู่แข่ง, เครือข่าย NGO คือกุญแจในการเข้าถึงผู้รับประโยชน์

.

Unique Value Propositions

คำอธิบาย: คุณค่าพิเศษที่เสนอให้ลูกค้าซื้อ แตกต่างจากคู่แข่ง TOMS: ลูกค้าได้รองเท้าสวย + ความภูมิใจที่ช่วยเหลือคนอื่น - ไม่ใช่แค่ซื้อรองเท้า แต่ซื้อ "ความหมาย"

.

Social Value Propositions

คำอธิบาย: คุณค่าทางสังคมที่สร้างให้ชุมชน/โลก TOMS: แก้ปัญหาสุขภาพเด็ก, เพิ่มโอกาสการศึกษา, สร้างงาน - เป็นการแก้ปัญหารากฐาน ไม่ใช่แค่บรรเทาอาการ

.

Customer Relationships

คำอธิบาย: วิธีการสร้างและรักษาความสัมพันธ์กับลูกค้า TOMS: ทำให้ลูกค้ารู้สึกเป็น "ส่วนหนึ่งของการเปลี่ยนแปลง" ผ่านการเล่าเรื่องและภาพถ่าย – สร้างความผูกพันทางอารมณ์

.

Customer Segments

คำอธิบาย: กลุ่มลูกค้าเป้าหมายที่ชัดเจน TOMS: คนที่มีกำลังซื้อ + มีจิตสำนึกทางสังคม + ชอบของง่ายๆ - เป็นตลาดเฉพาะ (niche) ที่ยอมจ่ายมากกว่าเพื่อคุณค่าทางสังคม

.

Channels

คำอธิบาย: ช่องทางในการเข้าถึงและขายให้ลูกค้า TOMS: ใช้หลายช่องทาง online + offline เพื่อเข้าถึงลูกค้าให้มากที่สุด และเลือกพันธมิตรที่เข้ากับ brand image

.

Buy-in Supports

คำอธิบาย: กลุ่มคนที่เชื่อมั่นและสนับสนุนพันธกิจ TOMS: เซเลบริตี้และ influencers ช่วยสร้างความน่าเชื่อถือ ลูกค้าเก่าช่วยบอกต่อ – ทำให้ต้นทุนการตลาดลดลง

.

How to Implement

คำอธิบาย: ขั้นตอนการดำเนินงานจริง TOMS: มีระบบการทำงานที่ชัดเจน ตั้งแต่ขายจนถึงส่งมอบ - ความซับซ้อนของการจัดการ 2 ภารกิจพร้อมกัน

.

Beneficiaries

คำอธิบาย: กลุ่มคนที่ได้รับประโยชน์จากภารกิจสังคม TOMS: เด็กยากไร้เป็นเป้าหมายหลัก แต่ผลกระทบขยายไปถึงครอบครัวและชุมชน - การแก้ปัญหาแบบ holistic

.

Cost Structure

คำอธิบาย: โครงสร้างค่าใช้จ่ายหลักในการดำเนินงาน TOMS: ต้นทุนสูงกว่าแบรนด์รองเท้าทั่วไป เพราะต้องผลิต 2 คู่ แต่ขายได้ 1 คู่ + ค่าขนส่งข้ามทวีป

.

Revenue Streams

คำอธิบาย: แหล่งรายได้หลักของธุรกิจ TOMS: เริ่มจากรองเท้า แต่ขยายไปสินค้าอื่น ใช้แนวคิด "One for One" เดียวกัน – สร้างรายได้หลากหลายแต่พันธกิจเดียว

.

Measurable Outcome

คำอธิบาย: ผลลัพธ์ที่วัดได้ทั้งด้านสังคมและธุรกิจ

• Social Mission: 100 ล้านคู่ = ผลกระทบที่จับต้องได้ ไม่ใช่แค่ตัวเลข แต่เป็นชีวิตเด็ก 100 ล้านคน

• Trade Mission: $625 ล้าน = พิสูจน์ว่าทำธุรกิจเพื่อสังคมได้กำไร

• Re-investment Ratio: 33% = เงินส่วนนี้เอากลับไปลงทุนเพื่อแก้ปัญหาสังคม แสดงความมุ่งมั่นจริงต่อภารกิจสังคม ไม่ใช่แค่กิมมิค

 

.......

สิ่งที่น่าสนใจของ SE : TOMS พิสูจน์ว่าการทำธุรกิจเพื่อสังคมไม่จำเป็นต้องเป็น charity – สามารถสร้างกำไรและผลกระทบทางสังคมไปพร้อมกันได้ - และนี่คือความหมายของการเป็น SE ครับ

---